Paden door het landschap

In de snelle tijd van tegenwoordig willen we in korte tijd en gemakkelijk van A naar B komen. Er is inmiddels al veel asfalt aangelegd en er komt nog meer. Nog niet zo heel lang geleden was snelheid veel minder belangrijk. In het waterrijke Delfland ging het vervoer vroeger vooral over water (bijvoorbeeld met de trekschuit). In die tijd waren de voornamelijk onverharde wegen in de winter vaak onbegaanbaar. Daarnaast werd er veel gelopen over paden om naar school of de kerk te gaan. Het woord kerkepaden (ook wel kerkenpaden) stamt uit die tijd. In het Midden-Delfland gebied zijn verschillende van deze paden of delen ervan nog steeds of weer opnieuw in gebruik. De Midden-Delfkrant uit 1987 bevat een overzicht van deze door het landschap slingerende oude voet- en kerkepaden. Op deze pagina staat een geactualiseerd overzicht.

De oude paden verbonden de verschillende buurtschappen met een centraal gelegen dorpskern waar al vroeg de kerk(en) en scholen lagen, zoals Maasland, Schipluiden, 't Woudt en De Lier. In het overzicht worden deze plaatsen achtereenvolgens besproken.

Kruikius 1712

Op de kaart van Delfland, vervaardigd door Kruikius (1712), staan de kerkepaden en andere voetpaden duidelijk aangegeven als dubbele stippellijnen. Omdat op deze kaart bovendien het slotenpatroon nauwkeurig is aangegeven zijn de paden ook makkelijk op de huidige topografische kaart te projecteren.

Maasland

Maasland bezat al in de vroege middeleeuwen een kerk; deze stond westelijker in de buurt van het huidige Maassluis en is waarschijnlijk in 1164 bij een overstroming verloren gegaan. Voor de bouw van een nieuwe kerk wees de graaf van Holland de plaats aan van een niet in gebruik zijnde burcht (de plaats van de huidige Oude Kerk). In 1241 schonk de graaf de kerk en het patronaatsrecht, het recht een pastoor te benoemen, aan de Ridderlijke Duitse Orde. De parochie van Maasland omvatte toen een enorm gebied waartoe ook de omgeving van De Lier, Schipluiden en 't Woudt behoorde, evenals de Zuidbuurt. Veel voetpaden over de kades van de verschillende polders fungeerden als kerkepad, zoals de Commandeurskade, Kluiskade, Kortebuurt en Aalkeetpolderkade. Ook liep er een aantal paden door het agrarisch landschap: het Doelpad (vanaf de kerk tot aan de Vlaardingervaart), het Dijkpolderpad (vanaf de Herenstraat naar de Herenlaan, Westgaag en Weverskade) en het Kralingerpolderpad (Van de Maaslandse Dam/Commandeurspolderkade naar het buurtschap Burgerdijk en De Lier).

Het Doelpad door de Commandeurspolder.

Van de paden door het landschap zin tegenwoordig alleen nog het Doelpad, tot aan de Kwakelweg, en het Dijkpolderpad nog aanwezig als recreatief wandelpad. Het huidige Kralingerpad, het fietspad dat op de voormalige WSM spoorbaan is aangelegd, loopt ongeveer langs en over het vroegere Kralingerpolder kerkepad.

De Lier

Het grootste deel van het huidige Lierse gebied behoorde tot ca. 1245 tot de parochie van Maasland. Vooral in de wintertijd was de tocht door de polder moeilijk. Wel was er een kapel bij het mottekasteel van het geslacht Uiterlier, nabij het water de Zweth. Vanuit Maasland werd in De Lier een nieuwe parochiekerk gesticht met als patroonheilige Sint Joris. 

Een aantal kerkepaden vanuit het omliggende agrarisch gebied liepen naar De Lier. Door de Kralingerpolder liep een pad vanaf de Westgaag naar De Lier, onderweg de Burgerdijkseweg kruisend. Aan het eind van de Burgerdijkseweg liep een pad langs de boerderij 'Kraaiennest en achter de boerderij Iepenhof naar de Oostbuurtseweg. Vanaf 't Kraaiennest liep over de Kralingerkade (Branderska) een pad richting Oostgaag, onderweg de Scheewatering kruisend. Vanaf het kerkdorp 't Woudt liep een kort pad richting De Lier dat aankwam bij de brug over de Groeneveldsewatering.

Het Hoefpad liep van de Bommel aan de Hoogweg door de Hoefpolder, kruiste de Hoefweg en liep naar de Hoofwoning (aan de tegenwoordige Hooflaan). Hiervandaan kruiste het pad de Oude Dijk en bereikte bij de Kleine Hei de Maasdijk. Dit pad werd veel gebruikt door Maasdijkers die in De Lier naar de school of kerk gingen. 

Tegenwoordig staat het Hoefpad nog steeds op de legger van wegen en voetpaden, hoewel het enkele malen is verlegd. Ook de meeste andere genoemde paden zijn er nog of zijn opgewaardeerd tot fietspad of weg. Alleen het pad vanaf 't Woudt door de polder en het pad door de Kralingerpolder vanaf Scheewatering tot Oostgaag zijn niet meer openbaar.

Schipluiden

De kerk van Schipluiden werd vanuit de kerk van Maasland gesticht. Het precieze jaartal is niet bekend in maar zeker is dat deze er in 1294 was. Deze kerk kreeg de patroonheilige Sint Michaël, een van de beschermheiligen van de Duitse Orde, en bediende de heerlijkheid Schipluiden en de ambachten Dorp, Hodenpijl en Sint Maartensrecht.

Om de kerk en school te bereiken vanuit het omliggende boerenland werden de kaden van de verschillende waterwegen als Vlaardingervaart, Gaag en Zijde gebruikt. De Zouteveenseweg, stammend uit de tijd van de ontginning, verbond de boerderijen uit de Zouteveense Polder. Er lopen twee paden door het landschap: De Voddijk, die dwars door de Klaas Engelbrechtspolder (vroeger Hodenpijlsepolder) liep, verbond het kerkdorp 't Woudt met Schipluiden. De Zuidkade, een zijweg van de Zouteveenseweg, had een een waterkerende functie en verbond Abtswoude met Schipluiden.

De Voddijk in de winter.

Tegenwoordig is een deel van de Voddijk weer in gebruik genomen als recreatief wandelpad. Vanaf de Woudseweg loopt het pad richting de voormalige kasteelwerf van kasteel Hodenpijl (de verhoging in het landschap is overduidelijk te zien). Kort voor deze werf buigt het pad naar rechts en komt het uit bij het fietspad langs het water de Zijde. De Zuidkade is tegenwoordig een geasfalteerd fietspad, halverwege de in aanleg zijnde snelweg A4 kruisend.

't Woudt

De kerk van 't Woudt is gesticht kort voor 1277 door Bartholomeus van der Made uit Delft. De parochie besloeg het gebied vanaf de Molensloot van de Voordijkshoornse Polder en Krakeelpolder tot de Noordlierweg en lag tussen de Woudseweg en het water de Zweth. Verschillende kerkepaden verbonden de kerk en school met de omliggende boerderijen. De eerder besproken Voddijk kwam vanuit Schipluiden. Vanuit De Lier liep het kerkepad richting de huidige Molenlaan. Ook door de Woudsepolder liep langs een aantal boerderijplaatsen een kerkepad richting Harnaschpolder en sloot aan bij de Woudselaan (hier stonden twee poldermolens waar men de Harnaschwatering kon oversteken).

Tegenwoordig is alleen de Voddijk (deels) toegankelijk voor wandelaars. 

Kethel

Het oudste deel van de dorpskerk van Kethel is de toren, die op ca 1300 is gedateerd. De huidige kerk is opnieuw opgetrokken in 1630, zo bewijst een bewaard gebleven bestek. Om de kerk te bereiken waren al vroeg diverse wegen aanwezig uit de ontginningstijd, zoals de Harreweg. Een voetpad ten zuiden van de in de dertiende eeuw gegraven Poldervaart verbond de Schie met de Polderweg. Van hieruit loopt een pad met de naam Buiten Kerklaen richting de kerk van Kethel. Over de Poldervaart lag een kwakelbrug. 

Andere voetpaden in dit oostelijk Midden-Delfland zijn het trekpad langs de Delftse Schie, de Zwethkade, een wandelpad langs de Berkelsche Zweth. De huidige Ackerdijkseweg liep vóór de aanleg van de snelweg A13 helemaal door naar de Rotterdamseweg. Bij (De) Zweth was een overzetveer over de Schie.

In de tegenwoordige tijd zijn alle genoemde paden nog aanwezig, behalve het deel van de Ackerdijkseweg van A13 naar de Rotterdamseweg.