Oude Kerk van Maasland

De Oude kerk (vroeger Hervormde Kerk genoemd) staat op een hoge plaats aan de Gaag waar eerder een burcht heeft gestaan met er om heen een ronde palissade en gracht. De burcht was gebouwd in de vroege Middeleeuwen. Bij een overstroming van de Maas in 1164 ging de vroegere kerk langs de Maas verloren.

Graaf Floris III wees de inmiddels in verval geraakte burcht aan als locatie voor de bouw van een nieuwe kerk. Van deze kerk is niets meer aanwezig. De oudste delen van de huidige kerk, delen van de toren, zijn uit ca. 1400. Het schip is in de vijftiende eeuw gebouwd en de noordbeuk rond 1500. De parochie Maselant was toen heel groot en omvatte onder andere De Lier, Schipluiden, Delft en Pijnacker.

De Ridderlijke Duitse Orde, een geestelijke ridderorde die ontstaan was tijdens de kruistochten, verkreeg in 1241 het patronaatsrecht van de kerk: de naam van de kerk werd de Maria Magdalena kerk.

De Oude kerk van Maasland.

Echter, toen Jasper van Egmont, commandeur van de Orde, overging tot het protestantisme (ca. 1563) werd ook de kerk een protestantse kerk. Van Egmont is naast ca. 400 welgestelde gelovigen in de kerk begraven. In 1614 werd de band met de Duitse Orde verbroken.

Geleidelijk aan werden meer versieringen aangebracht in de kerk, zoals bijvoorbeeld de gebrandschilderde ramen ca. 1620 (aangeboden door o.a. de Jacob Frederik van Zevender, heer van Keenenburg, Ambachtsheer van Maasland) en een extra luidklok in 1662. In 1725 werd een nieuw orgel van de Haagse orgelbouwer Rudolf Garrols in gebruik genomen.

Fragment uit het kaartboek van Potter.

Op maandag 18 juni 1945 werd in Nederland de overwinning op Napoleon gevierd in de slag bij Waterloo (18 juni 1815). Het afvuren van een lichtkogel met een seinpistool veroorzaakte een grote brand waar bij de kerk vrijwel volledig uitbrandde. Brandweercorpsen uit omliggende gemeenten schoten te hulp. 

De volgende morgen werd de ramp pas echt duidelijk: alleen de muren stonden nog overeind. De torenspits was ingestort. Van het orgel restte weinig meer dan wat klompen lood.

Interieur van de kerk in 1912. Foto collectie hervormde kerk.

De herbouw kreeg op 8 mei 1947 het groene licht van de dienst wederopbouw van het ministerie van O.K. en W. (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen). Eerst werd de noordbeuk herstel. De eerste fase werd afgerond met de in gebruik name van de noordbeuk op 10 juni 1949. Van de kosten, f. 200.00 nam het rijk 55% voor zijn rekening. Op 18 juni 1954 was de restauratie van het gehele kerkgebouw voltooid. De restauratie van de toren begon toen pas en werd in 1956 opgeleverd.

Het interieur van de kerk in 2001.

Uit de kerk van Graft (Noord-Holland) werden o.a. de banken en preekstoel overgenomen. Veel fondsenwerving was nog nodig om een nieuw orgel te kunnen kopen. Uiteindelijk kon er in Utrecht een Bätz-Witte orgel worden over genomen voor 30.333,- gulden. De inbouw in de kerk kostten nog eens 15000 gulden. Op 23 december 1958 werd het orgel in gebruik genomen.

De Oude Kerk en directe omgeving ademen nog steeds de rust en sfeer van weleer. De contouren van de vroegere palissade zijn herkenbaar aan de rondgang om de kerk. Na de restauratie is de indeling van de kerk een kwart slag gedraaid zoals de foto's duidelijk maken. De noordbeuk is tegenwoordig een open ruimte.

Het nieuwe Bätz-Witte orgel orgel.

Het moderne interieur van de Oude Kerk na verbouwing in 2018.

Bron: Verbrand, Herbouwd, Herdacht - Hervormde kerk Maasland, 2004, P.M. Pols, A. Roza, B.F. van Verschuer.